Velayetin Değiştirilmesi Davası ve velayet hakkı, ana ve babanın küçükler ile kısıtlıların şahısları ve malları üzerinde sahip bulunduğu yetki ve haklardır.
Velayetin değiştirilmesi davası,velayet hakkı kendinde bulunmayan eşin, öbür eşe açtığı davadır ve Aile hukukunun alanıdır bu yüzden aile mahkemelerinde açılır.
Ana baba reşit olmamış çocuk üzerinde velayet hakkına sahiptir ve ana babaya çocuğunun menfaatlerini koruma yükümlülüğü yükler bu yüzden çocuk menfaati, ana ve baba menfaatinden üstün tutulur.
Hâkim de velayetle ilgili davalarda çocuğun menfaatine öncelik verecek şekilde takdir yetkisini kullanır ve evlilik birliği içinde, çocukların velayetini ana baba birlikte kullanır.
İkisinden biri öldüğünde, sağ kalan eş velayeti alır, boşanma durumunda ise hâkim takdir eder ve velayet kişiye sıkı sıkıya bağlı haktır bu yüzden başka kişilere devredilemez.
Gerekli bir neden olmadıkça velayet kaldırılmaz ve çocuk, 18 yaşını doldurduğunda veya reşit kılındığında velayet sona ermiş olur, bunun nedeni çocuğu korumaktır.
Velayet Hakkı ve Özelikleri
Velayet hakkı, ana babaya çocuk üzerinde egemenlik hakkını verir, ancak yasal bir neden olursa velayet hakkı ana babadan alınır ve ana ve baba rızası olmadan çocuk evini terk edemez.
Ana ve baba, çocuk üzerinde ad koyma, bakım, eğitim gibi konularda onun hakkını gözeterek karar alma, onun mallarını ve eşyalarını idare etme haklarına sahiptir ve yasal temsilci ana babadır.
Velayet altında olan çocuk için fiil ehliyeti, vesayet altında olan kişilerin fiil ehliyetine benzer, eğer çocuğun ayırt etme gücü varsa, ana baba rıza gösterdiği hallerde çocuk, ailesinin yerine hukuki işlem yapabilir ve ana baba bu işlemden borç altına girmiş olur.
Velayetin Sona Erme Nedenleri
Velayetin Değiştirilmesi Davası velayet kanuna dayanan sebeplerle veya mahkeme kararıyla sona erer.
Kanuna dayanan sebepler:
Çocuk 18 yaşı doldurarak, evlenerek veya 15 yaşı doldurup mahkeme kararıyla reşit olduysa velayet sona erer ve kısıtlanmış bireylerde, velayet kısıtlılık ortadan kalkana kadar devam eder.
Çocuk evlatlık verilmişse, velayet hakkı evlat edinene geçer ve gaiplik veya ölüm durumlarında velayet sona erer. Ana babanın ikisi de ölürse çocuk için vasi atanır.
Mahkeme kararıyla sonlanması:
Velayet gerektiği şekilde yerine getirilmiyorsa, ana baba deneyimsiz, hastaysa veya başka nedenlerle çocuğa bakamıyorsa ya da ana baba kısıtlanırsa hakimin takdir yetkisiyle velayet hakkı kaldırılır.
Ana baba çocuğa gerekli ilgiyi, özeni göstermiyorsa ve çocuk bundan zarar görüyorsa, ana baba görevlerini ciddi şekilde savsaklıyorsa, velayet hakkını ağır derecede suistimal ediyorsa, bulunuyorsa veya ana baba hapis cezası ile mahkum edildiyse velayet hakkı kaldırılır.
Velayetin Değiştirilmesi Davası
Velayetle ilgili kararlar kesin hüküm değildir. Şartlar değişirse velayet de değiştirilebilir ve bu kararları hâkim takdir eder.
Velayetin Değiştirilmesi Davası Boşanma durumunda velayetin değiştirilmesi için velayetin kendisine verilmiş tarafta değişiklik olması veya çocuğun durumdaki değişikliklerin esaslı ve sürekli olması gereklidir.
Eğer çocuk durumu kavrayabilecek düzeye gelmişse, onun da görüşü alınmalıdır ve yargıtaya göre bu yaş, 8 yaş ve üzeridir ve bu yaşa gelmiş olan çocuğun görüşü sorulmadan velayet hakkı düzenlenemez, değiştirilemez ve kaldırılamaz.
Velayet verilen eşte sayılan hallerin oluşması durumunda çocuğun menfaati göz önünde bulundurularak hakim velayetin değişmesine hükmeder ve velayetin değiştirilmesi davası süreye bağlı değildir.
Çocuğun menfaati gerektiği hallerde açılabilir ve bu davayı, velayet hakkına sahip olanda olmayan da değişmesi amacıyla açabilir bu yüzden çocuğun yararı bu davalarda en önemlisidir.