7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu kapsamında 01/01/2018 tarihinde yapılan bir takım değişiklikler ile birlikte arabuluculuk ticari davalar kapsamında zorunlu bir durum haline geldi. Ticari davalarda arabuluculuk konusunun zorunlu hale gelmesi İş Mahkemeleri kanununun üçüncü maddesinde belirlenerek bu maddenin uygulanabilirliği konusunda kanunlaşması sağlanmıştır.
Kanunun üçüncü maddesinde toplu iş sözleşmesi ile ya da bireysel olarak bir iş yerinde çalışanların alacakları maaş, tazminat ve özlük hakları ile ilgili açılan davalarda iş veren ile işçi arasında arabuluculuk yönteminin uygulanması zorunlu hale getirilmiştir. İşçilerin toplu iş sözleşmeleri kapsamında iş veren ile alacakları, tazminat ve iaşe hakları ile ilgili açılan davalarda arabulucu yöntemi uygulanmamış ise mahkemeler iş mahkemeleri kanunun üçüncü maddesi şartının oluşmadığı için davanın açılmasında kanunlara uygunluk olmadığından gerekçesi ile birlikte reddediliyor.
Arabulucu Sisteminin Avantajları
Özellikle ticari davalarda zorunlu arabuluculuksisteminin kanunlaşması beraberinde bir takım avantajları da getirmiştir. Özellikle Türk Yargı sisteminde açılan dava sayısının fazla olması, dava dosyalarının dava sayısının fazla olmasına bağlı olarak yasal süresi içerisinde neticelenmemesi gibi olumsuz durumların mevcut olmasına bağlı olarak dava sayısında gözle görülür bir azalma meydana getirmiştir. Dava süreci öncesinde işçi ve iş veren arasındaki arabuluculuk hizmeti ile tarafların anlaşmaları ve aralarındaki anlaşmazlığın giderilmesi dava açılma gerekçesini ortadan kaldırdığından hem tarafların sorunları kısa yoldan çözülmüş oluyor hem de dava açılarak yargının yükünün daha da artması engelleniyor.
Arabuluculuk sisteminin mahkemelerin haricinde alacaklım ve borçlu nezdinden de büyük avantajları söz konusudur. Dava süreçlerinin uzun olması be nihai kararların uzun bir süre neticesinde sonuçlanması tarafları mağdur ederken arabuluculuk sayesinde bu mağduriyetler tarihe karışmıştır. Arabulucuk hizmetlerinden yararlanmak için düşük miktarda bir ödeme yapılarak talep dilekçesi ile başvuru yapılabiliyor. Aynı zamanda talepler UYAP sistemi üzerinden de yapılabiliyor.
Arabulucunun Görev ve Yetkileri
Arabulucular kanun ile görevlendirilen kişilerdir. Arabuluculuk görevinde bulunacak kişilerin üniversitelerin ilgili bölümlerinden mezun olması ve başvuru şartı aranıyor. Arabulucu olarak görev yapan kişiler mahkemelerce tayin edilerek ilgili taraflar arasındaki anlaşmazlığın görüşülmesi ve iki tarafı da makul bir noktada uzlaştırma görevini içeriyor. Arabulucu kendisine verilen yetkiyi altı ay içerisinde neticelendirmek zorundadır. Ancak konunun özelliğine göre arabulucu buy altı aylık süreyi bir yıl içerisinde en fazla iki defa uzatabiliyor.
Daha fazla uzatma talebine ise kanunen izin verilmiyor. Bu altı ay içerisinde arabulucu öncelikle her iki taraf ile ayrı ayrı bir görüşme yapar. Bu görüşmenin neticesinde tarafların talepleri arasındaki dengeyi kontrol eder. Sonraki aşamada ise her iki tarafı bir araya getirerek orta noktanın bulunması için önemli bir adım atar. Bu uzlaşma görüşmelerinden sonra arabulucu tarafların anlaşması ya da anlaşamamasına dair rapor tutar ve bu rapor dosyalarda saklanır. Arabuluculuk işlemlerinden sonra açılan davalarda mahkemeler arabuluculuk raporunu talep eder. Arabulucuk raporunda bir uzlaşmazlık söz konusu ise dava süreci bu noktadan sonra başlar. Arabuluculuk şartı kanun tarihinden önceki davalar için uygulanmıyor. Kanunun resmi gazetede yayınlandığı tarihten itibaren uygulamaya konarak bu konuda işlemler yapılıyor.
Arabuluculuk İşlemlerinin Uygulanacağı Davalar
Arabuluculuk işlemleri başta iş mahkemelerinin dava konusu olan alanlarda uygulanırken aynı zamanda diğer hukuk davalarında da görüşülecek. Özellikle şahsa karşı işlenen suçlarda kişilerin arabulucu sayesinde uzlaşması durumunda dava süreci başlamadan bitirilerek tarafların anlaşması sağlanıyor. Bu sistem özellikle her geçen gün artan dava dosyalarının makul bir oranda düşmesi gerek yerel mahkemelerin gerek ise üst mahkemelerin iş yüklerinin azalmasını sağlaması açısından oldukça önemlidir.
Bu tür dava konusu olan mahkemelerin arabulucu ofislerinin bulunması sayesinde tarafların çok kolay bir şekilde arabuluculuk hizmetleri için başvuru yapmalarına olanak sağlanıyor. Özellikle icralık durumların ortaya çıkması gibi maddi konulu durumlarda tarafların makul düzeyde anlaşmaları icra dairelerinin de işlerini kolaylaştırması açısından da önemlidir. Arabuluculuk sayesinde borçlunun alacaklıya yapması gereken ödemenin yasal süre içerisinde geçmesine bağlı olarak alacaklının icra takip işlemlerini başlatması arabuluculuk şartına bağlı olarak gerçekleşiyor. Arabulucunun devreye girmesi ile birlikte alacaklı ile borçlu arasında yapılacak ödeme planları arabulucu tarafından tutanak altına alınarak resmi kayıtlar içerisinde saklanıyor. Bu durum dava sürecini başlatmadan taraflar arasındaki uyuşmazlığın çözülmesini sağlaması için oldukça önemlidir. Ticari davalar kapsamında zorunlu arabuluculuk sistemi yeni olmak ile beraber hızla gelişmektedir. Alanında deneyimli ve uzman bir avukatın takip etmesi önemlidir.