İcra mahkemesi; tek hakimden oluşan ve icra ile iflas işleri ile ilgilenen ilk derecede mahkemeler olarak geçmektedir.
Mahkemenin hakimi; icra dairelerine karşı yapılan itirazları inceleme, gözetim ve denetleme yapma konularında yetki sahibidir.
İş durumuna bağlı olarak bazı yerlerde Hakimler ve Savcılar Yüksek kurulu onayı ile kurulan icra dairelerinin sayısı artırılabilmektedir. İcra dairesi sayısındaki artış, Adalet Bakanlığı tarafından kontrol edilmektedir. Bu göre icra mahkemesi ne demektir? görevleri nelerdir?
Olarak yöneltilen bir soruya da; icra- iflas daire işlemleri için yapılan itirazları inceleme ile görevli mahkemeler cevabı verilmektedir.
Mahkeme, icra ile iflas işleri ile ilgilenmekte ve basit yargılama usullerine göre yürütülmektedir. Bunların yanı sıra icra mahkemesi tarafından yürütülmekte olan idari işlerin dışında, mahkemenin vermiş olduğu danışmanlık hizmeti de bulunmaktadır.
Asliye hukuk mahkemesi çerçevesinde çalışmaktadır. İnceleme yetkileri sınırlı olan mahkemelerde; tanık dinlenilmediği gibi herhangi bir yemin prosedürü de işlenmez.
Görevsizlik kararının verilemediği icra mahkemelerinde; belgeler incelenerek haklılık ya da haksızlık durumuna göre karar verilmektedir.
İcra Mahkemesinin Görevleri Nelerdir?
İcra mahkemesinin yetkileri oldukça sınırlandırmış olsa da mahkemenin görevleri nelerdir? Sorusuna çok sayıda cevap verilebilmektedir. Öncelikle icra mahkemelerinin anayasada yer alan 152. Madde özelliklerini taşıdığı bilinmelidir. İcra mahkemesi; bölge müdürlüğüne yapılmış olan işlem şikayetlerini inceler ve sonuca bağı olarak bir karar verir. Mahkeme tarafından verilen kararlar içerisinde dosyanın takibi ya da takibin iptali de yer almaktadır. İcra mahkemeleri bunlara ek olarak istihkak davasına karşılık açılan yeni davaları da incelemektedir.
İhaleler için oluşturulan fesih işlemlerine ilişkin detaylandırma yapar. İflas ya da icraya yönelik suçları inceleyerek, bunlara ilişkin ceza verir. Mahkeme tüm bu sayılan görevlerin yanı sıra icra takiplerinde iptal kararı da verebilmektedir. Ayrıca uygun görüldüğü takdirde icra mahkemesi, yasa tarafınca verilen diğer tüm işlere de bakmaktadır. Mahkemenin yaptığı diğer işler arasında; hacizler için ihbarname oluşturulması, konkordato başvurularının değerlendirilmesi, taşınmazlar için tahliye ve teslim işlemleri, iştirak olduğu taktirde hisse satışında izlenecek yolun belirlenmesi, iflasların kapanma kararları ya da iflas tesviye gününün ertelenmesi bulunmaktadır.
İcra mahkemesi kapsamında denetlemeleri gerçekleştiren memurlar için de belirli kısıtlandırılmamalıdır yapılmıştır. Bu kısıtlamalardan en dikkat çekeni ise onuncu madde ile verilmiştir. Bu madde kapsamında herhangi bir icra memurunun şahsi icra takibi için ödeme emri düzenlemesi mümkün değildir. Böyle bir durum ile karşılaşıldığı zaman icra mahkemesine farklı bir memurun atanması istenmektedir.
İcra Mahkemesinin Başlıca Görevleri ve Yetkileri
İcra mahkemeleri, icra ve iflas hukuku alanındaki uyuşmazlıklara bakmakla görevlidir. İcra ve iflas hukuku, alacaklıların borçlulardan alacaklarını tahsil etmeleri için izlenen hukuki yolların bütünüdür. İcra mahkemeleri, bu hukuki yolların uygulanmasına ilişkin olarak ortaya çıkan uyuşmazlıkları çözmektedir.
İcra mahkemelerinin başlıca görevleri, şunlardır:
- İcra ve iflas dairelerinin işlemlerine karşı şikayetleri incelemek ve karar vermek.
- Haciz ve satış işlemlerini durdurmak.
- İcra ve iflas dairelerinin işlemlerini iptal etmek.
- İcra ve iflas dairelerinin işlemlerinden kaynaklanan zararların tazmini için dava açmak.
- İcra ve iflas hukuku alanındaki diğer uyuşmazlıklara bakmak.
İcra mahkemelerinin görevlerinin kapsamı, İcra ve İflas Kanunu ile belirlenmiştir. İcra ve İflas Kanunu'nun 4. maddesine göre, icra ve iflas dairelerinin işlemlerine karşı yapılan şikayetler, icra mahkemelerinde incelenir ve karara bağlanır. İcra mahkemeleri, icra ve iflas dairelerinin işlemlerini iptal etmek, durdurmak veya tazminat davası açmak için de yetkilidir.
İcra mahkemelerinin kararlarına karşı istinaf yoluna başvurulabilir. İcra mahkemelerinin kararlarına karşı istinaf yoluna başvuru, icra mahkemesinin kararının tebliğinden itibaren 15 gün içinde yapılabilir. İstinaf mahkemesi, icra mahkemesinin kararını hukuka uygunluk yönünden inceleyerek karar verir.
İcra mahkemeleri, icra ve iflas hukuku alanındaki uyuşmazlıklara bakmakla görevli önemli bir hukuki kurumdur. İcra mahkemelerinin kararları, icra ve iflas hukukunun uygulanmasında önemli rol oynamaktadır.
İcra Mahkemelerinin İşleme Süreci
İcra mahkemeleri içerisinde hukuk işlemleri ile ilgili olan suçlar dışında kalan tüm icra ve iflas şikayetlerini içeren dosyalara bakılmaktadır. İcra mahkemesinden çıkan kararlara yönelik istinaf yolu açık bulunmaktadır. İstinaf kararları açıklandıktan sonra da temyiz yoluna gidilebilmektedir. Burada bilinmesi gereken nokta hem istinaf hem de temyiz yolu için parasal sınırlamaların olduğudur. Bu sınırlamalara göre, adliye mahkemesi ya da hukuk dairesi tarafından verilen kararın değeri en az kırk bin Türk Lirası değerine ulaşmış olmalıdır. Ayrıca temyiz yolunun yalnızca satışa yönelik icra işlemleri için geçerli olduğu ve başvuru süresinin yalnızca iki hafta olduğu göz ardı edilmemelidir.
Temyiz yolu ile yapılan başvurular ve sonuca yönelik incelemeler de Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ya da kısaca HUMK hükümlerine uyularak yapılmaktadır. İcra mahkemeleri için istinaf ve temyiz seçenekleri kullanılabilmesine rağmen, kararlar için düzeltme yolu başvurusu bulunmamaktadır. İcra mahkemesinden karar çıktıktan sonra gidilebilecek ilk yasa seçeneği istinaftır. Ancak burada, istinaf başvurusu için gerekli olan özel hükümlere uyuyor olmak gerekmektedir. Özel hükümler arasında; iflaslar, konkordato anlaşmaları ya da iptal davaları konusunda geçerli olmamaktadır.
Genel mahkemelerce çıkacak kararlar ise Hukuk Usulü muhakemeleri Kanunu içerisindeki istinaf yargılarına uymaktadır. İstinaf yoluna gidilebilmesi için mahkemeden çıkan kararın bu yola uygun olması gerekmektedir. İcra mahkemelerinden çıkan tüm kararların değil, nihai kararlara karşı istinaftan yararlanılabileceği unutulmamalıdır. Bazı mahkeme kararlarında kanun hükmüne göre istinaf yolu da kaplı olabilmektedir. İstinaf başvurunda bulunacak kişinin hukuksal bir unvana sahip olması gerekmemektedir. Tefhim tarihi itibari ile on gün süreyi geçmemek kaydıyla istinaf kanun yoluna gidilebilmektedir. İcra mahkemeleri çerçevesinde; istihkak davaları, haciz ihbarnamelerine ve istihkak davasına karşı tasarruf iptal davalarına bakılmaktadır. Sayılmış olan davalar dışında kalanlara şikayet adı verilmektedir. Ayrıca, icra mahkemelerinde yargı faaliyetleri içerisinde icra ve iflas suçları da incelenmektedir. Bu davalar sırasında icra mahkemeleri, ceza mahkemesi unvanı taşımış olmaktadır.
Mahkemeye Katılım Zorunluluğu
Bütün mahkemelere olduğu gibi, icra mahkemelerinde de tarafların mahkeme gün ve saatinde duruşma salonunda bulunması gerekmektedir. Mahkemeye başvuru talebinde bulunan şahsın ya da vekilinin mutlaka dosyayı takip etmesi gerekmektedir. Aksi takdirde mahkeme kararı olumsuz yönde sonuçlanacaktır. Duruşmada bulunmayan borçlunun yokluğunda, dosya incelenmektedir. Buna karşılık alacaklı ya da vekilin olmaması durumunda takibin durdurulmasına yönelik bir işlem uygulanmaktadır. Hem alacaklının hem de borçlunun duruşmada bulunmaması durumunda ise dosya tamamen takipten kaldırılmaktadır.